Neem nooit een beste vriend is de titel van het nieuwste Young Adultboek van Erna Sassen. Hoofdpersoon Joshua is in het begin van het boek ondanks die titel best wel blij met zijn vrienden Sergio en Dylan, meer nog misschien met het feit dat hij voor het eerst in zijn leven vrienden heeft. Later vraagt hij zich af of ‘vriendschap’ niet vooral inhoudt: ‘iemand nodig hebben voor jezelf’. En of dat verkeerd is. Op andere momenten weet hij zeker dat ‘het hele concept beste vriend [nergens op] slaat’ en dat je sowieso niks hebt aan ‘vrienden in het algemeen en aan beste vrienden in het bijzonder’ en zegt hij heel beslist: ‘Neem nooit een beste vriend. JE HEBT ER NIKS AAN’. Joshua blijkt zoals het een puber betaamt bij tijden weifelend en onzeker, bij tijden bijzonder uitgesproken. Die permanente tsunami aan puberonzekerheden, twijfels, toppen en dalen en uitgeschreeuwde reacties maken deze jeugdroman tot een vlot, vrolijk en veelomvattend boek.
Joshua kunnen we kennen uit Sassens vorige roman Zonder titel. We hebben hem daarin achtergelaten in groot verdriet om zijn niet geheel vrijwillig naar Irak vertrokken jeugdvriendinnetje Zivan. Dat hij in klasgenoten Sergio en Dylan nieuwe vrienden zou vinden, had hij nooit kunnen bevroeden. De jongens hebben een vreselijk grote mond waarmee ze grove taal uitslaan, slaan er ook letterlijk om het minste of geringste lustig op los en pesten het ‘watje’ Joshua in eerste instantie wanneer en waarmee ze kunnen. Maar als Sergio Joshua’s schetsboek ingezien heeft, verandert alles. ‘Sergio houdt van kunst’, blijkt Joshua. Daarmee is de kiem voor wederzijdse belangstelling gelegd en ook het belangrijkste thema van het boek gepunt: de liefde voor ‘mooie dingen’.
Kunst die raakt
‘Kunst moet iets in beweging zetten. Het moet je raken. Aan het denken zetten. Emoties opwekken’. In de roman is dit iets wat voortdurend gebeurt. Vriendin Lindsey laat ‘geluk op muziek’ zien als ze danst. Aan de hand van Joshua wordt de lezer meegenomen langs allerlei mooie bekende, beroemde en nieuwe beeldende kunst, muziek en dans zoals McGalaxy’s SEKEM met twee schattig dansende kleine jongetjes en balletdanseres Michaela DePrince. Kunstenaars en werk van Rembrandt via Vermeer tot ontsnappingskunstenaar Robin Rhode en kleurenkoningin Lynette Yiadom Boakye passeren op een aanstekelijke manier de revue, telkens weer ondersteund door prachtige schetsen van illustrator Martijn van der Linden. Zijn ‘beelden’ zijn kersen op de taart die deze roman is. Wat hij doet is veel meer dan plaatjes bij de praatjes maken: hij illustreert en ondersteunt het verhaal en voegt ook mooie eigen inhoud toe door zijn soms grappige, vaak prachtige en zeer gevarieerde tekeningen.
Rembrandt en Munch
Joshua wordt door zijn vrienden Rembrandt genoemd, omdat hij altijd zijn schetsboek bij zich heeft en niets liever doet dan tekenen. Hij gebruikt allerlei technieken zoals aquarel, houtskool en olieverf. Voor zijn schoolexamen tekenen moet hij een aantal opdrachten maken rondom Munchs De Schreeuw. Hij is er in eerste instantie helemaal niet blij mee omdat hij het een lelijk schilderij vindt, maar Munchs wereldberoemde verbeelding van geestelijke kwelling en emotioneel leed is in feite een bijzonder toepasselijk werk bij Joshua’s turbulente innerlijke leven. En voor de WOEDE die hij en zijn vrienden vaak uitschreeuwen.
Muze of meisje
Klasgenote en femme fatale Lindsey wordt Joshua’s muze. Voor hem is dat een fijne en veilige optie, omdat hij door haar en haar gedrag erg in de war raakt en haar als model op afstand kan houden en zelf regie houdt. Ze gedraagt zich uitgesproken uitdagend naar alle mannen en jongens, heeft de naam ‘het’ met iedereen te doen en biedt zich ook aan Joshua aan. Hij raakt in de war, opgewonden en onzeker, want hij begrijpt niet ‘wanneer je met een meisje seks kan hebben’. Seksualiteit en seksuele identiteit spelen een grote rol in het boek. De drie jongens organiseren een verjaarsfeestje met ‘crossdressing’ als kledingcode bij het thema ‘Lekker wijf’. Hoe geloofwaardig het is dat de stoere machomannen Sergio en Dylan hierin meegaan is niet zozeer aan de orde. Het gebeurt. Zoals er wel meer hete hangijzers als prostitutie en porno de revue passeren. Het zijn de ruwe kapstokken waaraan de blanke pitten van de personages getekend worden, personages die ieder voor zich kwetsbaar en gevoelig blijken.
Engagement in stijl
Uit alles blijkt Sassens bevlogen engagement. In de nieuwsgierige en uitgesproken stijl van haar personages geeft ze haar betrokkenheid op een toegankelijke en overtuigende manier vorm. Kunst wordt voortdurend gepropageerd en er zijn ook de nodige politieke statements. Joshua wordt fan van Beyoncé na het zien van haar ‘Apeshit’-video opgenomen in het Louvre, die gaat over ‘witte kunst over witte mensen van witte kunstenaars’. De vriend van zijn moeder is boeddhist, Joshua vraagt zich af of dat niet ‘een soort van culturele toe-eigening’ is. Seksuele oriëntatie of voorkeur wordt door Joshua ontwapenend open bevraagd, als ook zijn eigen plekje, wel of niet binnen de lhbtiqa+. En passant krijgen een bekende politicus en het koningshuis een veeg uit de pan in het kiezen tussen de twee kwaden: Baudet of huisjesmelker prins Bernhard junior. Het wachtwoord van zijn moeder, een activiste en trendsetter, wordt ‘dekoningiseenlul’. In vlot hedendaags taalgebruik buitelen allerlei controversiële thema’s met veel vaart vanuit Joshua’s innerlijke monoloog grappig, grof en geëngageerd over de lezer heen.
Corona
Later zal deze roman een document van de ‘roaring twenties’ van de 21e eeuw blijken. Corona is uitgebroken en dat is het decor dat regelmatig aanwezig is, vooral vanuit het perspectief van de scholier. Het ‘hoera’ van lesuitval blijkt al snel om te slaan in een dodelijk saai leven dat elke dag begint ‘met een olifant op je nek’. ‘Kutcorona’ maakt dat Joshua al moe is als hij wakker wordt. Een kijkje achter de schermen van de onlinelessen laat zien wat we al wisten: er wordt door veel leerlingen weinig gedaan. Soms kunnen klassen enkele dagen naar school, soms mogen alleen de examenklassen lessen volgen. Jaap van Dissel komt voor in een nachtmerrie van Joshua: een iconisch beeld van een bijna vergeten turbulente tijd – gevangen door de schrijfster van weer een mooi Young Adultboek. De tussenstand van Joshua’s inzicht over een ‘beste vriend’ is: ‘Neem er nooit een. Neem er een paar.’ Maar schrijfster Erna Sassen is nog niet klaar met hem; er komt een vervolg op dit boek. Voor de liefhebbers iets om naar uit te kijken.
