De schoen van tien miljoen is het titelverhaal van een bundel van tien verhalen voor kinderen waarin armoede een rol speelt. De schoen uit dit verhaal van de bekende kinderboekenschrijver Gideon Samson kost niet echt tien miljoen, maar deze hyperbolische omschrijving dekt wel de lading van de gevoelswaarde. Onbetaalbaar. Zoals heel veel in het leven van kinderen en andere mensen die onder de armoedegrens leven onbetaalbaar is. De schrijvers van de verhalen in het sympathieke boekje zijn in gesprek gegaan met kinderen en ouders over het armoedethema en hebben er in een kleurrijk palet van gevarieerde verhalen hun eigen creatieve invulling aan gegeven. In die diversiteit, zit een groot deel van de kracht van de bundel.
Passende illustraties
Kleurrijk en gevarieerd zijn ook de illustraties van Fatinha Ramos. Elk verhaal begint met een titelblad met bijpassende illustratie die naar de inhoud van het verhaal verwijst of deze onderstreept, regelmatig met originele, speelse en grappige combinaties van verhaalelementen zoals bij Fidan fietsend over het dak of een reuzehamster voor op de step. De tekenstijl is herkenbaar en daardoor toegankelijk. ‘Studio Pietje’ heeft de sprookjesachtige illustratie bij Honderd-en-één nacht verzorgd.
Herkenbaar en actueel
De eerste twee verhalen uit de bundel staan garant voor een ‘voelgoedgevoel’. Als je geen geld hebt om een supersurprise in elkaar te knutselen kan een goed idee en zeker ook een beetje hulp van vrienden en een blijmoedige instelling alles ten goede keren, leert Anna Woltz ons in haar verhaal met het blije slot. Ook in het tweede korte verhaal van Miloushka Meulens wordt geldgebrek geen spelbreker en komt alles uiteindelijk goed, dit keer vooral door een positieve instelling en samen de schouders eronder zetten. Het zijn in alle gevallen kinderen die de kar trekken en de problemen bij de horens vatten.
Natuurlijk zijn er redenen en oorzaken voor de armoede waarin de kinderen uit deze verhalen opgroeien. Die zijn soms actueel en heel concreet zoals in het Hackverhaal van Reza en Chee-Han Kartosen-Wong waarin een groep kinderen in een spannend verhaal letterlijk ten strijde trekt tegen de belastingdienst met een heuse overval op hun kantoor. Soms ook is er sprake van grotemensenproblematiek die de pet van de kinderen te boven zal gaan, zoals in het verhaal De Jas van Annet Schaap dat daardoor gelaagder is, maar zeker niet minder geschikt voor jonge kinderen. Het schuldgevoel van de jonge hoofdpersoon in dit verhaal kan voor de kinderlezer heel herkenbaar zijn, of juist leerzaam.
Een propvol hoofd
Het al eerder genoemde titelverhaal van Samson voegt weer een andere dimensie toe. Stiekem leert de lezer over de marathon en zijn Griekse geschiedenis en over de liefde voor lopen, want ‘in een propvol loophoofd is geen ruimte voor zorgen’. De rijke verbeeldingswereld en fantasie van hoofdpersoon Ozan verlichten zijn zorgen ook, evenals het taalgebruik met woordspelingen over vader bij wie het geld ooit op de rug groeide. De bescheiden wijsheid van vader leert Ozan en daarmee de lezer dat ‘gelukkig zijn de grootste rijkdom [is].’
Moeders
Dat kinderen eindeloos loyaal aan hun ouders zijn, beschrijft Astrid Sy duidelijk in Mama is een superheld. De moeder van Jamie lijkt anders dan de andere moeders met haar ‘blaffende stem’, ‘feloranje plukken in haar haren’, ‘piercings in haar gezicht’ en tatoeages. De jonge Jamie is net oud genoeg om te begrijpen dat haar moeder een eigen lastige achtergrond heeft. Oma vertelt hierover in de vorm van een sprookje dat, zo vermoedt Jamie, over mama gaat. ‘Soms heb je een duwtje in de rug nodig om de kracht in jezelf te vinden’, is de wijze les. Ook in dit verhaal zijn het weer schoenen die symbool staan voor intens gewenst maar onbereikbaar materieel kindergenot. En als Jamie besluit dat ze hier wel van af kan zien, blijkt mama de echte superheld.
De grote gemeenschappelijke deler in alle verhalen is de worsteling met geld, het tekort eraan, de praktische problemen daardoor en dat alles vooral vanuit kinderperspectief. In elk verhaal komen daar concrete voorbeelden van langs. In De hamster van Maria Lam bijvoorbeeld is er net genoeg geld voor rijst en dan nog moet Meimei elke maand de helft van haar zakgeld bijdragen. Maar elk verhaal bevat ook hoopgevende en vrolijkstemmende elementen, zoals de stuntstep en hamster Keet in dit verhaal. En er zijn opvallend veel sterke, hardwerkende moeders, die proberen de zorgen bij hun kinderen weg te houden.
Sprookjes
Mohana van den Kroonenberg overstijgt in haar Honderd-en-een-nacht al deze realistische elementen. Vertelde en geleefde sprookjes van moeder en dochter (en geitjes en wolven) lopen door elkaar heen en verbeelden de mentale kracht van beiden. Hun rijkdom is de liefde voor elkaar en verhalen, in alle soorten en maten. Gladde verhalen om te verkopen aan de wolf, die daardoor in een oude schoen een dure sneaker ziet, en sprookjes met muiltjes, koetsen, een fee, en wie weet een prins die rozenstruiken aan stukken hakt. Van den Kroonenbergs bijdrage is een prachtig verhaal vol fantasie om de kinderwereld mee aan te vullen, vol symboliek en poëzie voor de grote mensen.
Onder armoedeslachtoffers bevinden zich asielzoekers, al dan niet met status. Bette Westera’s verhaal Een huis voor Fidan gaat over zo’n asielzoekersgezin dat al twaalf jaar in armoe leeft en in een keiharde realiteit van onzekerheid en niets bezitten. Maar Sinterklaas bestaat! En in weerwil van veel andere geluiden in onze oververhitte realistische wereld blijken er veel lieve, betrokken mensen te zijn als hulpPieten.
Schrijfopdracht
Het laatste verhaal van de bundel MPAF!, geschreven door Najiba Abdellaoui, vormt een mooie opmaat naar de schrijfopdracht aan het eind van het boekje. In dit verhaal mogen de kinderen de minister-president adviseren over de besteding van 335 miljard euro uit de schatkist. De tegenstelling kan niet groter zijn na alle voorgaande verhalen; in die armoedecontext is dit een gênante hoeveelheid geld. Het originele en enthousiaste idee van Adam is prikkelend en inspirerend. Zijn schrijven kan kinderen wellicht aanzetten tot zélf schrijven.
De bundel is zeer geschikt om te gebruiken in het basisonderwijs als voorleesboek of om zelf te lezen door de (midden- en) bovenbouwkinderen. Het collectief ROSE stories wil met dit boekje herkenning en handvatten bieden en steun geven door het armoedethema bespreekbaar te maken. Dat is met deze uitgave zeker gelukt.
