‘Misschien kwam het door de donkere zee en de zwarte nacht vol sterren…’ Zo begint het prentenboek, Cristóbal Balenciaga — De jongen die droomde van haute couture van Sanne te Loo, over de kleine Cristóbal en zijn bijzondere voorliefde voor de kleur zwart. Dat de grote couturier Balenciaga ooit ook als een jochie van twee turven hoog door de straatjes van een Spaans dorpje rondhuppelde, is natuurlijk hét perfecte verhaal om kinderen een tentoonstelling over zijn werk in te trekken. Want dat is waar de serie waar dit boek uit komt op is gebaseerd: kindermuseumbezoek. Er zijn inmiddels bijna 30 titels uitgebracht.
Het begon in 2010 met een blauw huppelend paardje, de bijzondere wisselwerking tussen Gemeentemuseum Den Haag en uitgeverij Leopold. Het museum, tegenwoordig Kunstmuseum Den Haag, heeft een lange geschiedenis in ‘educatieve diensten’. Of in beter verteerbare termen: kinderen plezier laten beleven aan kunst. Samen met het Boijmans van Beuningen is het Kunstmuseum hierin zelfs voorloper op andere musea. Grote tentoonstellingen in Den Haag kregen parallelle kinderversies en Leopold gaf er prentenboeken bij uit, losjes geïnspireerd op de essentie van het werk van de kunstenaar en uitgevoerd door geselecteerde grote namen uit de kinderliteratuur, zowel voor de tekst als de illustraties. Zo trapte Daan Remmerts De Vries af met het blauwe paardje in zijn verhaal over Kandinsky. Het effect? Geen belerend kostje, maar prikkelende, verrassende uitgaves die ook opzichzelfstaand overeind blijven.
Kledinggebergte
Aan Sanne te Loo de eer het leven en werk van Balenciaga te beschrijven. Ze start met een toren van zwart die het omslag domineert. Het is een berg van een jurk, waar nog net het tevreden, trotse hoofd van de draagster bovenuit steekt. Erachter twee dames die op dezelfde manier in hun rode en blauwe jurkvormen balanceren, wat onwennig en ongemakkelijk maar overduidelijk zeer content met hun laatste modeaankoop. Tegen dit kledinggebergte steekt rechts onderin een klein jongetje af dat vol toewijding steekjes op witte stof zet. Onze Cristóbal, ‘de jongen die droomde van haute couture’. De achtergrond in poederzacht roze is een heerlijke streek uit Te Loo’s favoriete verfdoos. Dan begint het verhaal. In een overschaduwd Spaans straatje, waar de zon de fleurige japon van de marquesa doet oplichten, die Cristóbals moeder in haar armen draagt. En de zin over de donkere zee.
Moeder in het zwart
‘Of misschien was het omdat zijn moeder alleen nog zwarte kleren droeg nadat zijn vader was gestorven,’ gaat het verhaal verder. Zijn moeder die met haar verstelwerk net op weg was naar haar rijkste klant. ‘Wacht, ik ga mee!’, roept het hele jongenslijf dat gretig de zonovergoten trappen afrent. En daarmee spurt hij zijn toekomst tegemoet. Want in de zomervilla op de heuvel kijkt Cristóbal zijn ogen uit terwijl zijn moeder de jurk afspeldt. Te Loo portretteert hem als ademloos, op een stoeltje met de alpinopet op zijn schoot, zijn blik gebrand op de rijen schilderijen boven zijn hoofd van dames in statige gewaden. En daarna op zijn knieën, intens geconcentreerd de kanten zomen van de dure Parijse jurken uit de garderobe van de marquesa bestuderend. Het zijn karakterschetsen waarin met gevoel, zacht potlood en verf toewijding en volharding worden neergezet. En een aangeboren passie. Want als twaalfjarige snotneus durft hij al te opperen: Zou hij, heel misschien, ook wat voor haar mogen maken?
Catwalk op papier
En vanaf dat moment is elke pagina gevuld met jurken. Soms paginavullend in prachtig uitgewerkte details, tegen achtergronden die wel paleisbehang lijken. Soms als bijna terloopse aankleding van winkelende dames voor een van zijn salòns. Cristóbal groeit iedere pagina, tot hij de grote Balenciaga is. En zijn jurken lijken steeds meer op beeldhouwwerken. Een ervan staat hij – spelden in zijn mond en grijzend aan de slapen – zelf nog om een blondine heen te draperen, een assistent aan zijn zijde die een rol met meters zwarte stof afwikkelt. Want het wordt steeds zwarter. In de collectie dan, niet in het boek. Dat is vederlicht en uitnodigend, door de zachte pastels en het zwart dat altijd een beetje blauw heeft, of paars, of glans of glitter. Te Loo heeft voor de stofuitdrukking gewerkt met gouache, potlood en verschillende druktechnieken op papier, zoals aan het einde een reepje vastgespeld katoen vermeldt. Het is dan ook een lekker kijk-, voorlees- en nog-eens-terugkijkboek, al is het thema ‘leven en werk van een couturier’ natuurlijk vrij informatief. Te Loo ontkomt in haar uitleg niet helemaal aan woorden als ‘motieven’, ‘de hoogste kringen’ en ‘constructies’. Maar het verhaal blijft interessant genoeg.
En net als in de modeshows van de echte meesters, eindigt ook deze papieren catwalk met een bruidscreatie op de laatste pagina. Je wordt daarbij ongewild achtergelaten met de vraag hoe zijn leven dan verder afliep. Maar je blik blijft in ieder geval aan dat beeld hangen. Stralend wit tegen geborduurd zwart.
