Vandaag ergens op aarde is een kinderboek over wonderlijke verschijnselen in de natuur en bijzonder diergedrag. De makers hebben gekozen voor een opzet waarin ze de twaalf maanden van het jaar volgen en tegelijk over de hele wereld reizen. Per maand komen steeds vier verschillende landen aan bod. Binnen dat kader worden één of twee bladzijden gewijd aan een bijzonder aspect uit de natuur dat in die maand in dat land te aanschouwen valt. Het is een aanpak waarop gemakkelijk kritiek te uiten is. Waarop zijn de keuzes gebaseerd? Wat wordt er allemaal níét besproken? Beschouwing van de illustraties – werkelijk prachtige platen – en lezing van de korte tekstblokjes die daarin zijn geplaatst doen vermoeden dat auteur Lucy Brownridge en illustrator Margaux Samson Abadie louter persoonlijke fascinaties hebben gevolgd. Voor wie daar genoeg aan heeft is Vandaag ergens op aarde een heerlijk bladerboek.
Duik je wat dieper in de teksten dan is echter nogal wat kritiek op zijn plaats. Allereerst: voor welke leeftijdsgroep is het boek bedoeld? De tekeningen zijn een lust voor het oog voor kinderen van 0 tot 80. Maar de tekstjes zijn nogal onevenwichtig. Met heel eenvoudige zinnetjes als ‘Mama klopt haar dappere jong op haar slurf en vertelt zo dat ze niet achter mogen blijven: ze hebben een belangrijke afspraak die ze niet mogen missen’ denk je aan een kleuterleeftijd. Maar voor niet nader verklaarde woorden als ‘kwelders’, ‘lagunes’ en ‘bombastisch’ heb je als kind toch wat meer kennis nodig.
De samenstellers leggen evenmin uit waar de verschillende landen liggen. Dat het boek geen wereldkaart bevat is toch wel een gemis. Niet ieder kind zal weten waar het een land moet zoeken. En misschien was een beschrijving van de verschillen tussen het noordelijk en zuidelijk halfrond qua seizoenen als korte inleiding dienstig geweest. Ook hier weer geldt: het zijn overkomelijke bezwaren als de auteurs enkel op zichzelf staande spannende verhaaltjes willen vertellen. Dan doet het er nauwelijks toe waar ze spelen. Maar de opzet doet vermoeden dat zij ook kennis willen overdragen.
Vrouwtjesdieren
Die tweeslachtigheid blijkt ook uit de thema’s. Aan de ene kant gaat het vaak om lieve verhaaltjes: de liefde van het sneeuwluipaard, de kuikentjes van pinguïns, de liefde tussen grijze walvissen, de sneeuwdans van de kraanvogel en de versiertrucs van de tuiniervogel. Opvallend is trouwens dat alle dieren in het boek vrouwelijk zijn.
Aan de andere kant willen de makers duidelijk kennis overbrengen: hoe ontstaan maanbogen? Wat is de rol van de bladneusvleermuis bij de bestuiving van guaveplanten? En hoe rijpen vijgen? Uitleg is ook een belangrijk element als het gaat over natuurverschijnselen: een maansverduistering, het ontstaan van het noorderlicht, zijn tegenpool het zuiderlicht en bijzondere bliksems.
Vandaag, ergens op aarde wijdt ook twee pagina’s aan een onderwerp dat de laatste tijd erg in opkomst is door studies als die van Peter Wohlleben (onder andere De lange adem van bomen): het World Wood Web. Creatief vertaald als ‘Het wortelwijde web’: het ondergrondse schimmeldradennetwerk waarmee bomen als het ware voor elkaar zorgen. Een verschijnsel dat zich over de hele wereld voordoet.
Tulpen
Nederland krijgt in het boek ook een pagina toebedeeld. En natuurlijk – ben je geneigd te zeggen – gaat die over tulpen. Vijf kleine stukjes tekst zijn het, verspreid over een kleurrijk bloemenveld. Maar wat moet een kind met een zin als ‘Dit kleurrijke, door grachten doorsneden landschap vertelt een verhaal van samenwerking tussen mens en natuur’. ‘Samenwerking tussen mens en natuur’? Waarom wordt dat zo omschreven als niet wordt uitgelegd wat het inhoudt? En wat doet de zin ‘Tulpenbollen werden hier zo kostbaar dat ze lang geleden zelfs in plaats van geld werden gebruikt’ hier? Dat is een verwijzing naar de doldwaze tulpenmanie (die overigens maar drie jaar duurde) uit de 17de eeuw. Die had alles te maken met financiële speculaties; niets met de natuur, of ‘samenwerking tussen mens en natuur’.
Kortom: Vandaag, ergens op aarde is een prachtig bladerboek voor alle leeftijden, maar kinderen die inhoudelijk willen worden bijgespijkerd zal het waarschijnlijk teleurstellen.
