Worden computers zo slim dat je nooit meer huiswerk hoeft te maken? Kun je een computer met kunstmatige intelligentie je opstel, spreekbeurt of werkstuk laten maken zodat de leraar denkt dat je het zelf hebt gedaan? Wie dat een enge -of interessante- gedachte vindt, kan het boek Kunstmatige intelligentie is niet eng van Bas Haring lezen. Wellicht stelt dat je gerust, en de vele vrolijke en kleurrijke illustraties van Maus Bullhorst zullen daar zeker aan bijdragen.
Je hoeft niet bang te zijn dat het boek te moeilijk wordt. Bas Haring neemt je bij de hand en begint van vooraf aan uit te leggen hoe een computer werkt. Hij bouwt het boek stap voor stap op. Hij gebruikt veel voorbeelden en bijna alle veertien hoofdstukken worden met een samenvatting afgesloten. Dat is makkelijk als je nog even iets wilt terugzoeken. Wat wel nodig is, is een nieuwsgierigheid naar kunstmatige intelligentie. En je moet een beetje interesse hebben in computers. Want iemand die niet van paarden houdt, zal ook niet zo snel een boek over paardenverzorging gaan lezen.
Acht poten
Bas Haring weet duidelijk -en overtuigend- uit te leggen dat de techniek van computers en kunstmatige intelligentie niet eng is. Zijn schrijfstijl helpt daarbij. Het is een gezellig boek om te lezen, alsof Bas naast je zit, en alles aan je vertelt. Soms stelt hij zelf de vragen die al lezend in je opkomen en beantwoordt die meteen. Af en toe herhaalt hij dingen of geeft hij extra uitleg en informatie, zonder dat dit hinderlijk is. Zo kom je er al lezend achter dat er na de introductie van de eerste thuis-computer, de PC (ofwel personal computer) 40 jaar geleden, eigenlijk niet eens zo veel veranderd is. Er zijn twee belangrijke ontwikkelingen: computers zijn veel kleiner geworden (denk aan de laptop en de smartphone) en heel erg veel sneller. Vooral die snelheid -een laptop is nu 100.000 keer sneller dan de eerste PC- en de beschikbaarheid van heel veel informatie (data) zorgen ervoor dat computers nu veel meer kunnen. Daarvoor ‘gebruiken’ computers algoritmes. Een algoritme is niets anders dan een computerprogramma op hoofdlijnen, ofwel een stappenplan waarlangs een computer berekeningen kan maken. Dat is allemaal niet eng. Maar een bioloog kan nog zo ‘technisch’ uitleggen dat een spin maar een klein diertje is, met acht harige poten en zes ogen, als je bang bent voor spinnen, neemt dat de angst niet weg.
Eigen mening
De techniek van computers en computerprogramma’s is niet eng. Het is immers maar techniek. En wat je er allemaal mee kunt, illustreert Bas Haring met veel leuke en begrijpelijke voorbeelden: van het sorteren van speelkaarten via routeplanners tot schaakcomputers. Maar juist die toepassingen kunnen het ongemakkelijk maken. Dat verbergt hij niet, hij wijst erop dat programma’s die op kenmerken selecteren ook hele vervelende en ongewenste neveneffecten kunnen hebben. Vergelijk het met vliegtuigen, die zijn vooral handig, maar zodra je er bommen onder hangt worden het moordmachines. Maar daarop legt Bas niet de nadruk. Zo schrijft hij over slimme computers: ‘Ik kan geen antwoord geven op de vraag of een computer slim is of niet. Dat mag iedereen zelf weten. Maar ik kan wel ingaan op de argumenten die worden gebruikt om iets te vinden over de slimheid van computers.’. En dat doet hij dan ook. Daarbij geeft hij duidelijk en eerlijk aan als het om zijn eigen mening gaat, door regelmatig ‘vind ik’ aan de tekst toe te voegen. De lezer moet dus vooral zijn eigen mening vormen. Of jonge lezers daartoe in staat zijn is de vraag. Maar voor iets oudere lezers is het een prima boek dat je kennis over computers en kunstmatige intelligentie vergroot, zonder je een mening op te dringen. Knap gedaan.
Huiswerkvrij?
Tot slot nog even terugkomen op de vraag aan het begin. Hoef je met kunstmatige intelligentie nooit meer huiswerk te maken? Er zijn immers al computerprogramma’s die hele teksten schrijven waarvan experts niet kunnen zien of ze door een mens of een computer geschreven zijn. Daar gaat het boek niet op in. Het gaat over de basis van kunstmatige intelligentie (en dat is al stof genoeg), niet over de toepassingen van afzonderlijke programma’s. Dan zou het boek megadik worden en mogelijk ook snel verouderen. Voor computers die je huiswerk overnemen is meer nodig (dan het lezen van dit boek), bijvoorbeeld een heel goed omschreven en afgebakende opdracht voor de computer. En dat lukt je alleen als je je huiswerk hebt gedaan.
