Soms zegt de voorkant van een boek genoeg. De titel, De terugstromende rivier, maakt nieuwsgierig, een rivier kan toch helemaal niet terugstromen? De schrijver, Jean-Claude Mourlevat, is een gerenommeerde en gewaardeerde Franse schrijver. Hij is bekend om zijn op sprookjes, fabels en fantasy gebaseerde romans voor jongeren en winnaar van de Astrid Lindgren Memorial Award in 2021. De illustratie op de cover laat een prachtige landschap zien. Dat bij elkaar maakt dat je weet iets goeds in handen te hebben. Je gaat lezen en blijft lezen.
Tomek woont in een slaperig dorpje. Hij is wees en heeft de kruidenierswinkel van zijn ouders geërfd. Daar is alles te koop wat een mens nodig heeft. Het leven van Tomek kabbelt voort als een trage rivier, erg spannend is het niet. Tomek verveelt zich te pletter! Hij houdt dat geheim, want veranderen kan hij dat toch niet… totdat er een raadselachtig meisje in zijn winkel komt dat vraagt om water van de rivier Qjar. Een druppel water van die rivier, die van de zee naar de bergen stroomt en nog nooit door iemand is ontdekt, maakt je onsterfelijk. Tomek wordt in één klap stapelverliefd op het meisje, maar durft amper tegen haar te praten. Een paar dagen later besluit Tomek haar te volgen en begint hij aan een avontuur dat hem in magische werelden zoals het Woud der Vergetelheid, het dorp van de Geurmakers en Nergensland brengt. Onderweg ontmoet hij mensen, zoals Marie, Pepigom en Bastibal, die hem helpen en hem hun verhaal vertellen. Zo wordt het niet alleen het verhaal van Tomek, maar een verzameling van verhalen. Met als belangrijkste vragen: Vindt Tomak Hannah, het mysterieuze meisje terug? Vinden zij samen de rivier Qjar met het water waar je onsterfelijk van wordt? En is dat wel wenselijk?
Slow-food
Jean-Calude Mourlevat verstaat de kunst om verhalen te vertellen. Daar neemt hij de tijd voor, niets in het boek wordt overhaast afgedaan. Zo word je zelf ook langzaam deel van Tomeks wereld. Je weet precies hoe zijn winkel er uitziet, hoe zijn dagen verlopen, met wie hij praat en wat zijn geheim is. Dit maakt het geen kost voor lezers die snelle acties en veel wendingen in een verhaal zoeken. Het is geen fastfood voor een leesjunk. Het verhaal van Tomek is als slow-food, met zorg en toewijding bereid, zodat alle ingrediënten op het juiste moment tot hun recht komen. En zoals je slow-food met aandacht moet eten, zodat de smaakbeleving optimaal is, zo moet je jezelf de tijd gunnen om dit boek te lezen. Dan beleef je samen met Tomek een mooi en boeiend avontuur. Je reist door onbekende werelden met magische elementen, je ontmoet mensen die iets te vertellen hebben, je staat voor raadsels en zoekt naar oplossingen. En tussen de regels door kun je lezen over aandacht en afscheid en wordt het boek meer dan een verhaal.
Aandacht
Het met aandacht vertellen van verhalen sluit mooi aan bij de proloog. Daarin staat dat het verhaal zich lang geleden afspeelde in een wereld zonder mobieltjes en computers. Maar waarin mensen wel van leuke dingen hielden en gewoon verliefd werden. Een wereld waarin mensen met elkaar in gesprek waren, naar elkaar luisteren en avonturen nog echte avonturen waren. Dat lijkt inderdaad eeuwen geleden. Wie zich niet laat afleiden door zijn mobieltje, niet in beslag wordt genomen door social media, zich niet laat leiden door de computer, avonturen niet voorbereidt met google, leeft een ander leven. Zo is het leven van Tomek. Hij kan geen telefoonnummers uitwisselen met het meisje in de winkel, of haar volgen op Instagram. Hij kan de rivier Qjar niet opzoeken op Google Maps en de kortste route bepalen of een vliegtuig boeken.
Ondanks dat, of juist dankzij dat, beleeft Tomek een fantastisch avontuur, heeft hij echt contact met mensen en vindt hij telkens weer zijn weg. Je hoopt dat dit boek een zaadje plant dat leidt tot momenten zonder mobiel, met tijd om te vertellen en te luisteren en echte avonturen te beleven. Avonturen waarover je dan ook weer verhalen kunt vertellen, want niemand heeft je kunnen volgen op sociale media en iedereen wil horen hoe het je is vergaan. Wat een heerlijke wereld, die wereld van Tomek.
Afscheid
De landschappen waardoor de zoektocht van Tomek hem voert zijn magisch. Wanneer je het Woud der Vergetelheid betreedt, vergeet iedereen dat je bestaat. Er is een weide met de mooiste en meest bijzondere bloemen die je je maar voor kunt stellen. Wanneer je de geuren van die bloemen inademt, kun je voor maanden in slaap vallen. In deze magische wereld leven normale mensen zoals jij, ik en Tomek. Behalve de heks hebben ze geen bovennatuurlijke krachten. Die heks komt (letterlijk) uit de lucht vallen, die zag je niet aankomen. Het onderstreept het sprookjesachtige van het verhaal, maar waar alle mensen hun verhaal vertellen, blijft de geschiednis van de heks onduidelijk. Waar komt ze vandaan en waarom doet ze wat ze doet? De mensen die Tomek ontmoet daarentegen, vertellen graag hun eigen verhaal, hun geschiedenis. In deze verhalen vormt afscheid nemen de rode draad. Afscheid van geliefden, van vrienden, van overledenen, of van een leven dat iemand niet meer wil leiden. Zo is Tomek bijvoorbeeld wees en heeft Marie haar man verloren. Het boek wordt er niet zwaar of somber van. De mensen vertellen hun verhalen en nemen hun leven zoals het is. Ze koesteren de mooie dingen en afscheid nemen hoort bij het leven, net als doodgaan. En dat accepteren ze. Want ook al is niemand onsterfelijk, iedereen leeft voort in verhalen en in de natuur om je heen.
Icham, de ‘opa’ van Tomek verwoordt dat mooi aan het einde van het boek. ‘Wanneer ik doodga, Tomek, dan mag je heus wel even huilen als je je tranen niet kunt inhouden, maar niet te lang alsjeblieft. Misschien zul je zo nu en dan naar mijn graf gaan, maar denk dat ik daar niet meer ben. Als je mij wilt zien, moet je je omdraaien. Kijk naar de bomen die waaien in de wind, naar de plas water waaruit een vogeltje drinkt, naar de jonge hond die wil stoeien, dat is waar ik zal zijn, Tomek. Onthoud dat goed.’
