‘Wat is dood?’, vroegen zijn drie jonge kleindochters aan hun opa, toen ze naast het ziekenhuisbed stonden, waarin oma moeke (84), zijn moeder, hun overgrootmoeder, net was overleden. Hij antwoordde dat oma moeke oud was en dat mensen zijn als machientjes. Als die oud zijn, gaan ze stuk en soms kan je ze dan niet meer herstellen. Dat was ook zo bij oma moeke en daarom was oma moeke nu dood. Dat volstond voor hen als antwoord. Ze waren niet bang, ze vonden het niet eng, ze wilden oma moeke nog eens strelen en een kusje geven.
‘Waar is oma moeke nu?’, vroegen ze ook nog. ‘Oma moeke is weg, ze woont hier nu niet meer. ‘ Ook dat volstond. Ze hadden haar ziek zien worden, nog zieker en nu was ze dood. Dat dood iets met verdriet te maken had, kregen ze ook mee. ‘Is opa vake (de echtgenoot van oma moeke) nu heel verdrietig?’ ‘Ja, opa vake is erg verdrietig, maar als wij hem troosten, gaat zijn verdriet een beetje over.’ Dat wilden ze graag, opa vake troosten en ze overstelpten hem met kusjes en knuffels. Daarna gingen ze over tot hun orde van de dag: spelen.
Wat deed hun opa dat goed. Hij sprak de waarheid; hij wond er geen doekjes om. Hij zei niet meer dan nodig was, maar hij nam zijn kleindochters wel serieus. Dingen, dieren en mensen gaan dood. Dat is nu eenmaal zo, daar is niks aan te doen. Daar word je verdrietig van en dat is niet fijn. Maar gelukkig word je dan ook getroost. Leven en dood versie 1.0
De Noorse auteur Elisabeth Helland Larsen schreef hierover twee heel bijzondere kinderboeken: Het Leven en jij en Jij en de Dood. In het eerste boek vertelt Larsen op een poëtische manier over het alledaagse wonder van het leven. In het tweede boek vertelt ze op dezelfde manier over de alledaagsheid en de onontkoombaarheid van de dood. De Belgische illustratrice Marine Schneider tekent de dood als een meisjesachtig figuurtje; toch is het akelig duidelijk de Dood. Als het Leven ook ten tonele verschijnt, zie je hoe weinig ze van elkaar verschillen en hoe de ene onlosmakelijk verbonden is met de andere.
Jij en de dood verbloemt niks; de dood in haar vele gedaantes komt aan bod. Ik vond het in eerste instantie een beklemmend boek en ik werd er erg ongemakkelijk van. Kon je dit boek wel met jonge kinderen lezen? Ik twijfelde tot ik bij de twee laatste pagina’s kwam. Daar laat de dood je weten wat helpt als je bang voor haar bent: ‘Heb lief! Liefde kan verdriet en haat veranderen. Liefde kan je elke dag opnieuw bezoeken. Liefde gaat niet dood, zelfs niet wanneer ze mij ontmoet.’ Toen wist ik het: ja, je kan dit met jonge kinderen lezen, net als Het Leven en jij. Deze boeken horen samen, net zo samen als leven en dood. En dat kan je niet jong genoeg leren.
