Het woord dromen in de titel van het nieuwste jeugdboek van Stine Jensen, Alles is dromen, dromen is alles slaat niet op de nachtelijke voorstellingen in de slaap, maar op de fantasieën, die we allemaal wel eens hebben, over mogelijkheden in de toekomst. Veel verworvenheden en gemakken die we nu vanzelfsprekend vinden begonnen ooit met zo’n droom. Zo kunnen we ons ook de nabije en verre toekomst proberen voor te stellen. Jensen laat in haar boek kinderen aan het woord komen die hebben nagedacht over wensen die ze hebben of gevaren die ze zien bij mogelijke ontwikkelingen. Daaronder zit een grappige uitlating van Jelmer van 12 die onbewust bewijst dat die gedroomde toekomst sneller kan komen dan je beseft (Jensen werkte vorig jaar aan haar boek en zal Jelmers fantasie dus in 2022 opgetekend hebben): ‘Ik wil schrijver worden. Ik denk dat een robot een deel van mijn werk gaat overnemen. Ik verzin waar het over gaat, maar de computer rolt er dan een verhaal uit’. We zijn een paar maanden verder en ineens hebben we het over vóórs en tegens van het programma ChatGPT. Jelmer zal niet hebben beseft dat zijn profetie zo snel werkelijkheid zou worden.
Filosofe Stine Jensen zette kinderen al eerder aan tot nadenken in haar Alles wat-reeks (Alles wat ik voel (over emoties), Alles wat was (over afscheid) en Alles over wie ik ben (over zelfkennis). ‘Filosoferen is twijfelen’, zei Montaigne al. Dat brengt Jensen in haar boeken in praktijk. De thema’s die ze aan de orde stelt presenteert ze soms als een aantrekkelijk visioen om er meteen daarna op te wijzen dat er ook nadelen aan zitten: we kunnen het wel prachtig vinden dat we steeds meer taken uit handen kunnen geven aan machines en robots, maar wat blijft er dan over van contacten met anderen of wat levert de vrijkomende tijd ons dan op? Omgekeerd kan iets dat we negatief labelen ook zijn voordelen hebben: nachtmerriescenario’s jagen ons angst aan, maar ze dwingen ons tegelijk na te denken over het voorkomen ervan.
Filosofie is vragen stellen en nadenken over alle aspecten van iets.
Utopia
Alles is dromen bestaat uit tien hoofdstukken met als thema’s vliegen, wetenschap, langer leven, de ideale wereld, ontdekkingsreizen, dystopieën, telepathie, voedselproductie, veraangenaming van werk en slim wonen. Elk hoofdstuk heeft dezelfde opzet. Er is een hoofdverhaal dat wordt gelardeerd met tekeningen van Marijke Klompmaker (de vaste illustrator van Jensen) losse vragen, korte historische weetjes, lees- en filmtips, reacties van kinderen op een bepaalde vraag en – tot slot – een werkopdracht.
Als voorbeeld van hoe dat er uit ziet kunnen we het hoofdstuk over de ideale wereld nemen. Het hoofdverhaal daarin gaat over een fantasie over een paradijselijk leven en gaat kort in op het paneel Tuin der lusten van Jeroen Bosch, op boeken zoals Utopia van Thomas More, maar ook Sjakie en de chocoladefabriek van Roald Dahl, Gullivers reizen van Swift en Kinderen van moeder aarde van Beckman en op films als Back to the Future en Downsizing. Daartussendoor staan vragen als: Welke regels zouden er gelden in jouw ideale wereld? En: Zouden vrouwen de wereld anders inrichten als zij de macht hadden? In het gesprek schetsen kinderen hun beeld van de toekomst en in de opdracht wordt de lezers gevraagd eilanden te tekenen in hun fantasiewereld en te laten zien hoe daar geleefd wordt. Dat stramien wordt in de andere negen hoofdstukken strak gevolgd.
Expositie
Stensen kwam op het idee voor Alles is dromen naar aanleiding van de tentoonstelling RetroFuture in het Evoluon in Eindhoven, die gaat over de oerdromen van de mens. De opdrachten in het boek zijn niet door Jensen zelf bedacht maar door Arida Brandinga die bij de expositie betrokken is. De antwoorden van kinderen in elk hoofdstuk komen van leerlingen van de Juliana van Stolbergschool in Castricum.
Hoewel Jensen een paar titels noemt van van films die volgens Kijkwijzer geschikt zijn voor 12 jaar en ouder, is Alles is dromen duidelijk voor basisschoolkinderen geschreven. Inderdaad bevat het genoeg stof voor groepsdiscussies. Het lijkt bij uitstek een boek om in klasverband te gebruiken, omdat daardoor verschillende antwoorden op de vragen en opdrachten kunnen worden uitgelokt. De strakke opzet en het taalgebruik maakt Alles is dromen trouwens ook tot een enigszins braaf en schools boek.
