Het is niet makkelijk een activistische boodschap zo over te brengen dat het ook een goed jeugdboek oplevert, maar in Winnen van de wereld krijgt Mark Boode juist dat voor elkaar. Zijn boek laat zien hoe jongeren actief kunnen worden binnen de klimaatbeweging en waarom dit belangrijk is, maar leest ook als een avontuur. De actieoproep van de jonge Nederlandse klimaatactiviste Jesse van Schaik aan het eind, is perfect gedoseerd. Van Schaik geeft aan wat haar motivatie is om actie te voeren op de manier waarop ze dat doet, maar ook dat er andere manieren zijn. De tips van actievoerders en de lijst van organisaties maken het geheel af.
Yanna en de Green Rebels
In 3B, Yanna’s klas, heeft Greta Thunbergs toespraak heel wat losgemaakt. ‘How dare you? You have stolen my dreams and my childhood with your empty words’. Gedurende één dag wil iedereen Greta zijn. Kantuta, die door de klas ‘Pocahontas’ wordt genoemd omdat ze uit Ecuador komt, trekt zelfs voor het eerst haar mond open. Ze vertelt over de plek waar ze vandaan komt en hoe die verwoest is door grote bedrijven op zoek naar grondstoffen. Ze heeft moeten vluchten, daarom is ze in Nederland. Waar de rest van de klas Greta en Kantuta de volgende dag alweer vergeten lijkt te zijn, is er voor Yanna iets veranderd. Ze wil naar de klimaatstaking, maar haar beste vriendin, Evi, vindt dat nutteloos en beslist dat ze niet gaan. Tot haar schaamte laat Yanna het erbij zitten. ‘Ik ben alles wat ik niet wil zijn’, concludeert ze.
Nu Yanna oog gekregen heeft voor de klimaatcrisis en het onrecht dat daar bijhoort, kan ze niet meer de andere kant opkijken. Ze stopt met vlees eten, wat bepaald niet in de smaak valt bij haar ouders, en heeft geen zin meer om te doen alsof er niets aan de hand is. Gelukkig vindt ze een medestander in Lynne, nadat die haar tackelt tijdens een voetbalwedstrijd. Lynne zit bij de Green Rebels, een klimaatbeweging voor jongeren, en nodigt Yanna uit. Na veel twijfelen gaat Yanna naar de ontmoetingsplaats, stiekem. Samen met Lynne, die ze toch wel erg leuk vindt, werpt ze zich in de wereld van het klimaatactivisme. Als ze zelf een actie verzint, komt het verhaal in een stroomversnelling.
De klimaatcrisis uitgelegd
De klimaatcrisis is een groot en complex onderwerp dat verder gaat dan ‘onze toekomst’. Boode brengt het onderwerp snel en effectief tot menselijk proporties door Kantuta haar verhaal te laten vertellen. Hij legt daarmee de link tussen de vernietiging die grote, meestal westerse, bedrijven vandaag aanrichten in de levens van mensen hier ver vandaan. Kantuta laat zien dat de klimaatcrisis nu een probleem is en niet pas ergens na 2050. De stripachtige illustraties van Ineke Goes versterken dit beeld. Vooral pakkend zijn illustraties van Greta Thunberg en Jesse van Schaik, beide met een citaat erbij. Ze laten zien hoe actievoeren eruitziet en hoe laagdrempelig dat kan zijn.
Een leven bestaand uit rampen
Als er één ding is dat Boode beheerst dan is het de aandacht vasthouden. Winnen van de wereld wordt bij elkaar gehouden door meerdere overlappende spanningsbogen. ‘Yanna’s leven bestaat uit rampen’, staat er in de tekst op de achterkant van het boek en daarvan is geen woord gelogen. Haar klimaatactivisme gooit alles in het honderd: de relatie met haar ouders en broer, haar vriendschap met Evi en daardoor ook met de rest van haar vriendinnen, haar positie in het voetbalteam. Ook binnen de klimaatbeweging zelf beleeft Yanna een roerige tijd, vol twijfels, angsten en onzekerheden. Door al Yanna’s ‘rampen’ leest het boek als een trein, maar af en toe rijst de vraag of het soms niet iets té spannend is. Een aantal aspecten van de actie die Yanna verzint en samen met de Green Rebels uitvoert, vallen duidelijk buiten wat de klimaatbeweging bereid is tijdens acties te doen. Ook het tempo van de actieorganisatie ligt veel hoger dan gewoonlijk. Binnen de klimaatbeweging ligt er meer nadruk op veiligheid en reflectie dan er in het boek te lezen valt.
Een heldere, kritische stem
Boode heeft Yanna’s kritische stem precies juist gevangen. ‘Sowieso vind ik het stom als volwassenen gewichtig over wereldproblemen praten,’ zegt ze. ‘Die heb je zelf veroorzaakt, denk ik dan, dus waarom zou jij weten hoe het verder moet?’ Yanna is een tiener die de wereld ziet zoals veel volwassenen die niet meer kunnen of willen zien en dat maakt haar bijdrage, in navolging van Greta Thunberg, zo waardevol. Ook Lynne kan er wat van: ‘Als je goed kunt glimlachen, vinden veel mensen je aardig, maar je verandert er niets mee. Er zijn weinig schattige mensen die veel te zeggen hebben.’
Winnen van de wereld is een pakkend en activistisch boek. Leuk om te lezen én om van te leren.
Om Jong Literair Nederland draaiende te houden, zijn wij afhankelijk van vrijwillige bijdragen. U kunt ons steunen via deze link. Waarvoor onze hartelijke dank!
