Darius de Grote, grootse sjah van Perzië van vóór onze jaartelling, was sterk, verstandig en
dapper. Hoofdpersoon Darius Kellner uit de jeugdroman Darius de Grote is niet oké van Adib
Khorram is niets van dat alles. Dat is althans hoe hij tegen zichzelf aankijkt. Hij heeft een laag zelfbeeld en voelt zich lang niet altijd oké.
Tiener Darius woont met zijn ouders en zijn acht jaar jongere zusje Laleh in Portland in het
westen van de Verenigde Staten. Zijn grootste probleem wordt al direct aan het begin van
de roman geïntroduceerd. Darius is depressief en slikt daar medicijnen voor. Deze vrij
heftige thematiek wordt luchtig, licht en met humor gebracht, maar dat het leven voor
Darius lang niet altijd een pretje is, is zonneklaar.
Pesten en andere narigheid
Darius is over heel veel zaken onzeker (‘Dat is normaal. Toch?’). Hij voelt zich regelmatig te
veel, vlucht graag letterlijk en figuurlijk in zijn eigen wereld, piekert vaak, kan soms angstig
zijn en is niet oké met zijn uiterlijk. Hij heeft een bijbaantje bij de Tea Heaven in het
plaatselijke winkelcentrum, waar zijn theezetkunsten beslist niet op waarde worden geschat.
Door de antidepressiva die hij slikt, heeft hij overgewicht. Darius zit op de Chapell Hill
Highschool, een school waar pesten streng verboden is. Dus ‘was het per definitie geen
pesten’ wat zijn klasgenoten deden. In de praktijk is het dat wel zoals die keer dat zijn fiets
wordt vernield. Aan zijn vader heeft hij dan niet veel, die vindt dat hij meer voor zichzelf op
moet komen. Ook maakt vader Stephen Kellner regelmatig opmerkingen over Darius’
eetpatroon. Hij vindt dat Darius gezonder moet eten om gewicht te verliezen. Tot overmaat
van ramp verraadt vader op een gegeven moment hun vader-en-zoonmoment bij uitstek,
het samen Star Trek kijken, als hij zomaar toestaat dat de kleine Laleh ook mee gaat kijken
en zelfs al met haar begint te kijken als Darius nog niet eens op de bank zit.
Cultuurverandering
Als Darius’ opa, ‘baboe’, een hersentumor blijkt te hebben, reist het gezin via New York,
Dubai en Teheran af naar Yadz midden in Iran. Hier komt Darius’ moeder vandaan en woont
haar familie nog altijd. Voor Darius begint een periode van kijken en kennismaken. Hij kent
te weinig Farsi om goed te kunnen communiceren, hij heeft eigenlijk niet zo heel veel met
zijn grootouders en hij wordt door nieuwe jongens gepest. Maar gelukkig krijgt hij ook een
grote nieuwe vriend en op een mooie manier wordt beschreven hoe Darius cultuur, mensen
en omgeving meer en meer leert kennen. Hij gaat zich thuis voelen en gaat van zijn moeders
moederland, gebruiken en familie houden. Hij leert ‘taroffen’, een spel van rituele
beleefdheid in Iran, hij bewondert de eeuwenoude Masjed-e-Jamehmoskee en de Torens
van Stilte en er wordt een bezoek gebracht aan het prachtige Persepolis. Darius leert steeds
meer Farsi en vindt bij zijn grootouders wél waardering voor zijn theezetkunst. Hij maakt
kennis met meer Iraans eten dan hij al kende en met de Noroez, het Iraanse Nieuwjaar. Hij
gaat niet alleen van het land en de gebruiken houden, maar vooral ook van zijn familie en
door deze ontwikkeling ook een beetje meer van zichzelf, wat hartverwarmend is.
Vriendschap
Heel belangrijk in deze ontwikkeling is Darius’ vriendschap met buurjongen en leeftijdgenoot
Sohrab. ‘Elke Iraniër kent wel iemand die Shorab heet. Nu had ik een eigen Shorab.’ Al snel
na de eerste kennismaking constateert hij: ‘Ik wist dat Sohrab en ik ons hele leven vrienden
zouden blijven.’ Darius vindt in Sohrab een echte vriend en misschien wel meer dan dat. Hij
kan open zijn tegen Sohrab en kan daardoor goed met hem praten. Sohrab is ongeremd in
woord en gebaar, is fysiek dichtbij en hoewel Darius daaraan moet wennen, vindt hij dat
heel fijn. Hij wendt zich bij het douchen na het voetballen af van Sohrab, heeft er moeite
mee zijn mooie lijf te zien. ‘Hij is de beste vriend die ik ooit gehad heb,’ zegt Darius tegen zijn
vader. ‘Papa keek me lang aan. Alsof hij wist dat er meer was. Maar hij vroeg niets.’
En dat hoeft ook niet. Natuurlijk maakt één goede vriend geen einde aan een klinische
depressie. Het is wel hoopvol en mooi om met Darius mee te groeien in zelfbewustzijn en
lichtpuntjes te zien. Hij is een beter en blijer mens geworden. ‘Alles oké, jongen?’ vraagt
vader aan het eind van het boek aan Darius. ‘Alles oké’, antwoordt Darius.
Goed genoeg
De Amerikaans-Iraanse schrijver Adib Khorram heeft met Darius de Grote is niet oké in Nederland de
prijs gewonnen voor het Beste Boek voor Jongeren 2020 in de categorie vertaald. Hij
worstelt zelf met vergelijkbare problemen als zijn hoofdpersonage Darius en het doet hem
goed dat zijn boek zoveel lezers en waardering vindt. Dat betekent wat hem betreft dat
mensen verbonden zijn met de karakters in het boek en die levens kunnen plaatsen in hun
eigen leven. Hierdoor voelt schrijver Khorram zich minder alleen. Hij hoopt andersom dat
lezers die het gevoel hebben dat ze er niet bij horen en die zich niet goed genoeg voelen,
zich door het lezen van zijn boek ook minder alleen voelen en daardoor beter en blijer. Je
bent altijd goed genoeg zoals je bent, is zijn boodschap en de boodschap van deze mooie
Young Adultroman.
