De zoon van de berentemmer van de Franse schrijver Xavier-Laurent Petit is deels gebaseerd op een waargebeurde geschiedenis, een boek waarin een stuk hedendaagse problematiek subtiel verwerkt is. Als dat ook nog eens heel goed gebeurt, dwingt dat respect af. Thema’s als discriminatie, vooroordelen, uitbuiting, vluchtelingen, mensenhandel, maar ook altruïsme en begrip voor de underdog maken deze roman voor 10+ een spannend, liefdevol en leerzaam verhaal. Soms is het ook grimmig en misschien wat heftig.
Lenen of stelen
Ciprian, de zoon van de berentemmer, vertelt het verhaal vanuit de eerste persoon in een vloeiende, meeslepende stijl. Ciprian heeft verbeelding en een fotografisch geheugen, wat blijkt als hij gefascineerd raakt door het schaakspel en iedere partij onthoudt. De jongen ontwikkelt zich in een rap tempo en daarmee is deze jeugdroman ook een coming-of-age verhaal.
Het verhaal komt wat traag op gang. De Roma familie trekt, onder leiding van de vader, berentemmer Lazar, met hun stokoude busje, Mica door Oost-Europa. Ze behoren tot de stam Ursari, Urs betekent ‘beer’ in het Roemeens. Vader, moeder, oma, twee zoons en dochter Vera leven van de kunstjes die ze met de beer Gaman, uitvoeren. Het zijn vrijbuiters. ‘Kinderen van de wind, wereldburgers en de laatste afstammelingen van de farao’s van Egypte. Ze leven onder de bescherming van keizer Sigismund, tevens koning van Bohemen en Hongarije en keurvorst van Brandenburg.’ Ze hebben zo hun eigen regels en trots. De oudste zoon Dimetriu ‘leent’ graag spullen en dat vinden ze heel gewoon. ‘Dimetriu betaalde de boodschappen die hij meebracht nooit. Dat was waar. Maar betalen was een zaak voor de rijken.’
De dorpelingen denken heel anders over dat ‘lenen’. Mooie scène is bijvoorbeeld met een een stuk spek dat is ‘geleend’ van de slager. Vader smeert zich helemaal in met het spekvet, zodat de uitgehongerde beer hem aflikt, in plaats van verslindt. De dorpelingen en de politie jagen de familie weg. Wanneer hun auto Mica in duigen valt, zit er niets anders op dan de beer vrij te laten in het bos en te voet verder te gaan. Ook mammada, de oude oma, blijft achter om te sterven. Waar overigens niet al te moeilijk over wordt gedaan.
Oordeel niet te snel
Onderweg worden ze opgepikt door twee mensensmokkelaars, die onder het mom van mooie beloftes de familie voor veel geld naar Frankrijk brengen. Waarbij de eerste maatschappelijke thema’s zijn aangesneden: discriminatie en mensenhandel. Ondanks dat de ‘gewone man’ de levenswijze van Roma mensen afkeurt, begrijpt de lezer heel goed waar hun bijzondere manier van leven vandaan komt. Voor de doelgroep, lezers van 10+, levert dat begrip op voor de underdog. Want de familie is ook sympathiek, ze zorgen goed voor elkaar en ze zijn in hun hart niet slecht. Waarbij een thema als oordeel niet te snel speelt.
Parijs is het paradijs
In Frankrijk klinkt Parijs als het paradijs. Ze komen echter in een kamp terecht met hutjes van golfplaten en karton, waar men in bittere armoede leeft in modder en kou, stof en hitte, zonder stromend water. Bovendien moeten ze keihard, gedwongen werken om hun smokkelaars terug te betalen. Ciprian en zijn broer worden bedelaars en zakkenrollers in de metro. Tot de dag dat Ciprian in het Parque du Luxembourg mensen ziet schaken. Dikke mensen, een man en een vrouw, voor we hij eigen namen verzint. Mevrouw Walvis en mijnheer Enorm. Hij begrijpt niet wat ze doen, maar hij kijkt en zo leert hij het schaakspel. Hij ontmoet de schakers, mevrouw Walvis en mijnheer Enorm, maar ook Louise Grijsoog en Gossé IJzerdraad. Allemaal goede mensen en geweldige personages die het verhaal een bijzondere wending geven. Ondertussen wordt het ook heel spannend, want Ciprians vader keert zich tegen het onrecht dat hun is aangedaan.
Xavier Laurent Petit is schrijver en directeur van een basisschool, hij heeft reeds vele bekroonde kinderboeken op zijn naam staan. De zoon van de berentemmer is bijzonder door het onderwerp met de hedendaagse thematiek. Het boek is speels en goed vertaald door Leny van Grootel en mag eigenlijk niet op het favorietenlijstje ontbreken van jonge tieners die houden van een spannend en leerzaam boek.
