De twaalfjarige Miki in Jowi Schmitz’ jeugdroman Zeemeermeisje vindt de wereld van volwassenen verwarrend. Waarom wil haar moeder op reis? En wat moet Miki met haar vader die haar meegenomen heeft naar Amsterdam en daar zijn voormalig leven weer op lijkt te willen pakken? Nog minder begrijpt Miki iets van zichzelf. Hoe komt het dat Tom, met wie ze sinds jaar en dag bevriend is, niet meer zomaar een vriend voelt? Opeens is alles anders geworden.
Miki heeft altijd in Dedemsvaart gewoond, waar haar ouders een Bed and Breakfast runnen. De Nieuwmarktbuurt waar haar vader nog zijn oude etage heeft, is het tegendeel van het kleine, veilige dorp. Schmitz geeft alle ruimte aan Miki’s verbazing over haar nieuwe omgeving en de oud-Amsterdammers die ze tegenkomt. Met Miki’s ogen schildert ze bonte types zoals de ruige barvrouw Corry en de dakloze duivenman die wil zingen, ondanks dat hij haast niet op zijn benen kan staan. Het is een groot verdienste van de schrijfster dat ze de Wallen niet mooier maakt dan ze zijn. Er zijn dronkenlappen. Mensen die blowen. Lawaaiige toeristen. Ruzies. Rotzooi. Miki kijkt het allemaal met open ogen aan, onbevooroordeeld zoals kinderen dat doen, ondanks het feit dat ze geen kleìn kind meer is.
Hoewel Schmitz het niet expliciet maakt, wekt ze de suggestie dat Miki mensen die op een of andere manier opvallen niet schuwt vanwege haar eigen achtergrond als dochter van een Nederlandse vader en een Japanse moeder. Zelf ervaart ze dagelijks wat het is er ‘anders’ uit te zien dan andere kinderen in het dorp.
Een lange spanningsboog
Toch is Zeemeermeisje meer dan alleen een lofzang op de grote stad, waar, zoals Miki ervaart, wonderen kunnen gebeuren en de vrijheid groter is dan in een dorp. Beetje bij beetje wordt duidelijk waarom Miki en haar vader in Amsterdam zijn terwijl haar moeder plannen maakt voor een verre reis. De relatie tussen haar ouders wankelt. Miki wil er niet aan denken, maar toch komt het steeds terug, ook als ze bezoek brengt aan een mysterieuze dakbewoner, in de buurt bekend als ‘het spook’. Het blijkt een oude vrouw, Chris, die haar dagen slijt in een zelfgebouwde tent op het dak, met alleen een hond als gezelschap. Chris’ teleurstelling in het leven na een verloren liefde doet Miki denken aan haar ouders én aan Tom, van wie Miki niets meer heeft gehoord sinds ze zijn verzoek om verkering afwees.
Schmitz bouwt een fijne, lange spanningsboog op, van Chris die nog steeds over haar Felix treurt via de onuitgesproken mogelijkheid dat Miki’s ouders uit elkaar gaan en tot slot naar de gevoelens die Miki voor Tom heeft. Daarin past een heel mensenleven. Vol leven zijn ook de dialogen, die soms snedige oneliners zijn – ‘Puik plan, pubertje van me,’ zegt bijvoorbeeld Miki’s vader – en soms een teder tasten naar een mogelijke waarheid, een andere keer weer vol energie en actie. Daar tegenover steken de beschrijvingen van handelingen mager af. Die doen vaak statisch en te uitvoerig aan. Zonder zoveel precisie bij het uitleggen hoe en wat een personage doet zou er op vele plekken meer vaart in het verhaal zitten.
Een veranderlijk leven
Miki leert al uit nood zelfstandig te handelen en beslissingen over kleine en grote zaken te nemen. In de stad is haar vader gewoon minder aanwezig dan ze van hem gewend is. Nieuwsgierig en onbevangen als ze is, zet Miki haar twijfels opzij en gaat ervoor.
Zo ook als Chris haar vraagt om mee te gaan naar Schotland, waar ze haar Felix hoopt terug te vinden. Het is net geen sprookje hoe Miki, Chris en de hond Bux met de taxi naar de haven van IJmuiden scheuren en hoe daarna alles op z’n rolletjes loopt tot ze voor de deur van Felix in Schotland staan. Legitiem: ook in een realistisch verhaal is veel mogelijk.
Het effect dat ze boekt met haar tweede grote actie komt voor Miki als een verrassing: met een beetje hulp van anderen lukt het haar een hele groep Nieuwmarktgangers op de been te krijgen om tegen de huisuitzetting van Chris te protesteren. Toch begrijpt Miki dat acties niet alles kunnen omkeren. Wel krijgt ze er een nieuw zelfvertrouwen van, en dat leidt haar uiteindelijk ook naar Tom. Zonder het hele verhaal uit de doeken te doen: er gebeurt meer dat Miki – en met haar de lezer – doet inzien dat verandering bij het leven hoort. In de woorden van Miki’s moeder: ‘Soms voel je dat, dat het leven je meesleept.’
