Half september 2023 was in verschillende kranten te lezen dat de klachten van een 54-jarige Nederlander die erg last heeft van tinnitus behoorlijk zijn verminderd. Maastrichtse artsen hadden elektroden in zijn hersenen geplaatst die de breinactiviteit temperen.
Amper een maand daarvoor pikten alle media het nieuws op dat wetenschappers aan de hand van de hersenactiviteit van 29 proefpersonen Another Brick in the Wall van Pink Floyd konden laten horen zonder gegevens over de muziek toe te voegen.
In 2010 vloog het boek Wij zijn ons brein van Dick Swaab de winkels uit.
Dat eigenaardige deel van ons lichaam dat brein heet blijft ons duidelijk boeien. Dat is niet vreemd schrijft Tim James in zijn kinderboek Breingeheimen: de hersenen zijn de ‘meest ingewikkelde computer ter wereld (…) Hierin vind je ongeveer 100 miljard elektriciteitsdraden met meer dan 100 biljoen verbindingen. Dat zijn er meer dan het hele internet heeft!’.
Detective
Breingeheimen. Ontdek de geheimen van jouw hardwerkende hersenpan is geschreven door Tim James. De auteur publiceert onder andere populaire YouTubefilmpjes over diverse wetenschappelijke scheikundige en neurologische vraagstukken. Het grote aantal volgers dat hij heeft maakt duidelijk dat hij weet te boeien. Dat lukt hem ook in dit kinderboek waarin hij de lezer medische terminologie niet onthoudt en toch eenvoudige taal gebruikt. Dat doet hij vooral door in de schoenen van een nieuwsgierig kind te gaan staan en alles zo kort en kernachtig mogelijk te presenteren. Zijn woordvoerder in het boek is Sarah Bellum, neurowetenschapper, of liever ‘breindetective’. Sarah is een fictief iemand, van wie de naam niet alleen verwijst naar het gelijknamige personage uit verschillende Amerikaanse animatiefilms, maar ook een parafrase is van cerebellum, de wetenschappelijke naam voor de kleine hersenen. Alle pagina’s hebben een gekleurde achtergrond die gevuld is met luchtige tekeningen van de Ierse illustrator Aaron Cushley.
Foto’s via hersenen
Breingeheimen is mede door de vormgeving van de teksten een kraakhelder boek. Het is opgedeeld in 29 hoofdstukken die altijd twee pagina’s beslaan en een duidelijke indeling hebben: blokjes informatie van vier tot maximaal vijftien regels, celvormige zwarte rondjes met aanvullende weetjes (‘Wist je dat…’) en grijze vierhoekige kaders met boeiende voorvallen en ontdekkingen uit de geschiedenis. De tekeningen van Cushley zijn vaak grove schetsen van personen, celstructuren of organen met kernachtige legenda van de auteur.
De hoofdstukken beschrijven de bouw van hersenen en de verschillende functies, de relatie tussen de hersenen en het gebruik van onze zintuigen, wat er in ons brein gebeurt als we bepaalde emoties ervaren, maar ook de macht van de robotica in verhouding tot onze hersenen.
Breingeheimen verscheen begin dit jaar en kon dus nog niet de resultaten van elektroden op tinnitus en de registratie van een Pink Floydnummer vermelden, maar wel andere ontdekkingen die in dezelfde sfeer vallen. Zoals het succes dat Japanse wetenschappers in 2008 hadden toen ze aan de hand van de hersenactiviteit van proefpersonen (vage) foto’s wisten te maken van afbeeldingen waarnaar die personen keken.
Linda en Betty
Het meest intrigerend zijn de verhalen die meestal in de grijze kaders staan. Het beroemde – maar voor kinderen hoogstwaarschijnlijk nieuwe – ongeluk van Phineas Gage, die in 1848, bij zijn werkzaamheden aan het treinspoor, door een explosie een staaf dwars door zijn hoofd kreeg maar toch zijn hersenen kon blijven gebruiken, al had hij wel een kort lontje gekregen (Trouw wijdde op 16 september 2023 nog eens twee pagina’s aan hem). En het bijna ongeloofwaardige verhaal van de tweeling Jim Lewis en Jim Springer die vanaf hun geboorte afzonderlijk in andere delen van Amerika waren opgevoed, maar toen ze elkaar jaren later voor het eerst weer zagen onder andere dezelfde auto bleken te rijden en elk jaar naar hetzelfde strand op vakantie bleken te zijn gegaan. Maar vooral: ze waren allebei getrouwd geweest met een vrouw die Linda heette, gescheiden, en hertrouwd met een vrouw die Betty heette.
En ‘Ook Itensaersnt: de mestee msneen kneunn een worod gwoeon lzeen (…) zlaong de estree en de ltasate lteetr maar op de jsyiue pelk saatn’ . Het boek sluit af met een lijst verklaringen van begrippen.
Breingeheimen vertelt onderhoudend over een bijzonder complexe wereld op een manier waar zelfs Eric Scherder nog wat van kan opsteken.
